از آنفلوانزای H1N1 پیشگیری کنیم!/ دکتر سنبل طارمیان

نیمی از مردم جامعه در معرض ابتلا به آنفلوانزای خوکی قرار دارند و یک اقدام ساده‌ی‌ پیشگیرانه می‌تواند نیاز به کارهای درمانی پیچیده را برطرف کند.

مراقبت‌های بهداشتی
شستن کامل دست‌ها با آب و صابون به‌مدت ۲۰ ثانیه اقدام اساسی پیشگیری محسوب می‌شود. تاثیر استفاده از ژل‌های الکلی بیشتر از آب و صابون معمولی نیست و مصرف صابون‌های آنتی‌باکتریال هم در برابر صابون‌های معمولی ارجحیتی ندارد و حتی ممکن است با تاثیر بر بروز مقاومت آنتی‌بیوتیکی و با ایجاد اثرات تحریکی در بروز اگزما اثرات نامطلوبی داشته باشد. تاثیر صابون‌ها عمدتاً به خاصیت اثر فیزیکی آن‌ها، به‌خصوص درمورد ویروس‌ها، متکی است. ولی به‌هرحال این اثر کامل نبوده و در پیشگیری به‌تنهایی کافی نیست، چون ویروس‌ها شخص به شخص و از راه تماس با اشیای آلوده به ترشحات آلوده و از دست به بینی و دهان و چشم و گوش منتقل می‌شوند و راه تماس پوستی معمولاً در انتقال آن‌ها موثر نیست. نشان داده شده که ۸۰% موارد انتقال از این راه صورت می‌گیرد. براساس مدل‌های فرضی، ۳۰ تا ۴۰% موارد انتقال در تماس‌های خانگی و در حدود ۲۰% آن در مدارس اتفاق می‌افتد.
ویروس روی دستگیره‌ی در و محیط‌های مشابه آن به‌مدت ۲ تا ۸ ساعت قابلیت حیات خود را حفظ می‌کند و این بدان معناست که هر فرد می‌تواند در روز صدها بار در معرض تماس قرار گیرد.
گرفتن دستمال در مقابل دهان و بینی در هنگام سرفه و عطسه و استراحت در منزل به هنگام بیماری برای بهبود و به حداقل رساندن تماس با افراد خانواده در این دوره‌ی زمانی موثر است.

واکسن
واکسن قوی‌ترین ابزار بهداشتی عمومی برای کنترل آنفلوانزاست. ویروس جدید H1N1 جدا و اصلاح شده است تا از آن برای تولید واکسن استفاده شود و انتظار می‌رود به‌زودی و در همین اوایل پاییز این واکسن آماده‌ی توزیع و مصرف شود. واکسن فصلی آنفلوانزا به‌نظر می‌رسد که بر این مورد تاثیری نداشته باشد. با این حال چون همچنان خطر بروز آنفلوانزای فصلی در پاییز و زمستان امسال وجود دارد، توصیه می‌شود که افراد در معرض خطر به‌محض ارایه‌ی واکسن فصلی به بازار مصرف در اسرع وقت آن را تهیه و تزریق کنند. توصیه شده که گروه‌های خاص برای تجویز واکسن در اولویت قرار داده شوند. این گروه شامل افراد زیر هستند:
–    زنان حامله
–    کسانی که با بچه‌های ۶ ماهه یا کوچک‌تر زندگی یا از آن‌ها مراقبت می‌کنند
–    کارکنان بهداشتی و پرسنل سرویس‌های اورژانس
–    افراد ۶ ماهه تا ۲۴ ساله
–    افراد ۲۵ ساله تا ۶۴ ساله‌ای که دچار بیماری‌های مزمن یا مضعف سیستم ایمنی هستند.
در صورتی که در ابتدای عرضه‌ی واکسن به جامعه محدودیت وجود داشته باشد، این گروه‌ها محدودتر می‌شوند و اولویت را باید به دو گروه اول و کارکنان بهداشتی و پرسنل سرویس‌های اورژانس با تماس مستقیم با این بیماران، اطفال ۶ ماهه تا ۴ ساله و افراد ۵ تا ۱۸ ساله‌ای که دچار بیماری‌های زمینه‌ای هستند، داد و سپس با فراهم شدن مقدار کافی واکسن، بقیه‌ی گروه‌ها نیز پوشش داده شوند.
برحسب اطلاعات موجود، افراد بالای ۶۵ ساله در مقایسه با گروه‌های جوان‌تر در ریسک ابتلای کمتری قرار دارند.
ویروس فعلی و ویروس اپیدمی سال ۱۹۷۶ متفاوت‌اند، بنابراین به‌نظر می‌رسد که افراد واکسینه شده‌ی آن سال در حال حاضر ایمنی کاملی در برابر ویروس فعلی نداشته باشند. پس در این گروه سنی نیز نیاز به تزریق واکسن خواهد بود.
البته پروسه‌ی تهیه‌ی واکسن مشابه واکسن فصلی است. یک دوز واکسن برای افراد بالای ۱۰ ساله کافی است. واکسن جدید و فصلی به‌طور همزمان ولی در مناطق آناتومی متفاوت قابل تزریق است ولی در به‌کار بردن واکسن نوع زنده‌ی ضعیف شده‌ی فصلی باید حدود یک ماه فاصله‌ی زمانی حفظ شود.

پیشگیری دارویی
اغلب افراد سالم که دچار بیماری با احتمال آنفلوانزا می‌شوند یا در مرحله‌ی بهبود آن قرار دارند، نیاز به درمان دارویی ضد ویروسی یا پروفیلاکسی ندارند.
به‌نظر می‌رسد زمان واگیری این ویروس همانند ویروس فصلی از یک روز پیش از شروع علایم بالینی تا حدود ۷ روز پس از آن یا ۲۴ ساعت پس از قطع تب باشد. اطفال کوچک‌تر و افراد دچار ضعف ایمنی به‌مدت بیشتری ویروس را عمدتاً از راه ترشحات به‌خصوص تنفسی دفع می‌کنند.
کموپروفیلاکسی پس از مواجهه، ریسک ابتلا به آنفلوانزا را از بین نمی‌برد بلکه از ریسک آن می‌کاهد و البته اثر حفاظتی آن با قطع دارو از بین می‌رود. مصرف اسلتامیویر یا زانامیویر به‌مدت ۱۰ روز پس از آخرین مواجهه‌ی شناخته شده توصیه می‌شود.
برای این گروه‌ها می‌توان کموپروفیلاکسی را در نظر گرفت:
–    افراد در ریسک بالا برای بروز عوارض و در تماس نزدیک با بیماران قطعی، مظنون و مشکوک آنفلوانزای جدید یا فصلی در دوره‌ی واگیری
–    کارکنان بهداشتی یا خط اول در تماس حفاطت نشده‌ی نزدیک با هر یک از همین موارد.
کموپروفیلاکسی نباید در اطفال یا بالغان سالم تنها براساس احتمال مواجهه با ویروس تجویز شود.

ماسک
استفاده از ماسک‌های معمولی و ان- ۹۵ در منزل یا جامعه به‌طور معمول و برای کارکنان در غیر موارد کارکنان بهداشتی توصیه نمی‌شود و می‌تواند در موارد خاص و مواجهه‌ی کارکنان بهداشتی به‌صورت تماس نزدیک با بیماران به‌کار رود. ماسک‌های معمولی باید هر ۸ ساعت یا در صورت مرطوب شدن تعویض شوند.
البته این کار به‌تنهایی کافی نیست و این افراد باید علاوه بر این، مواردی چون حفظ فاصله‌ی ۱۸۰ سانتی‌متری از فرد منبع آلودگی، حداقل زمان تماس با بیمار و رعایت شرایط عدم انتقال توسط بیمار با استفاده از ماسک و شستن دست‌ها را به‌طور همزمان رعایت کنند. البته ماسک‌های یک‌بار مصرف معمولی قادرند از عبور قطرات تنفسی نسبتاً درشت تا حدودی ممانعت کنند. ولی این ماسک‌ها کاملاً بر صورت ثابت نمی‌شوند. برخلاف این ماسک‌ها، انواع ان- ۹۵ (که آن‌ها هم باید کاملاً بر صورت به حالت کیپ قرار بگیرند) می‌توانند مانع عبور ذرات آئروسل ریز شوند.
و در نهایت توصیه به اطفال برای رعایت موارد بهداشتی در حضور در اجتماع لازم است؛ و به‌ویژه باید به آن‌ها بر شستن زیاد دست‌ها با آب و صابون و استفاده از دستمال در هنگام سرفه و عطسه و نمالیدن دست‌ها به سطوح در خارج از منزل تاکید کرد.

دکتر سنبل طارمیان
متخصص بیماری‌های عفونی
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی گیلان رشت، خیابان انقلاب (حاجی‌آباد)، نبش کوچه‌ی گنجه‌ای، ساختمان مروارید، تلفن: ۳۲۳۱۹۸۱

به‌نقل از «پزشکان گیل»، ش ۷۱