انتخاباتی دیگر در راه است …/ دکتر مهران قسمتی‌زاده

چند ماهی است که بر فضای کشور ما جو انتخابات حاکم شده است. تا مدتی قبل انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا و باراک اوباما در صدر اخبار کشور ما بودند و مردم ما پی‌گیر تاثیر آن انتخابات در سرنوشت خود و هم‌اکنون نیز چشم به راه انتخابات ریاست جمهوری ایران و مبارزه انتخاباتی داخل کشور هستند و درباره‌ی کاندیداتوری رییس‌جمهور کنونی و سابق و آمدن یا نیامدن این یا آن گمانه زنی می‌کنند. اما در این بین انتخابات دیگری نیز انجام خواهد شد، انتخاباتی که در ۲۷ دی ماه امسال برگزار می‌گردد و به احتمال زیاد تاثیرش بر جامعه‌ی پزشکی و نظام سلامت کشور، حداقل کمتر از تاثیر انتخاب شدن اوباما نخواهد بود.
صحبت از انتخابات نظام پزشکی است. انتخابات قدیمی‌ترین نهاد صنفی کشور.
سازمان نظام پزشکی به چندین دلیل می‌تواند از نهاد‌های بسیار موثر در جامعه‌ی ما باشد:
۱-در واقع سلامت باید مهم‌ترین دغدغه‌ی بشر باشد چون در نبود آن هیچ رویایی به حقیقت نخواهد پیوست. گرچه این امر در اذهان بسیاری از هم وطنان ما در رتبه‌بندی مسایل مهم زندگی جای خود را به پول و دارایی و در مواردی به عقیده و مرام داده است اما در حقیقت اگر انسان از سلامتی برخوردار نباشد، نه امکانی برای دفاع از مرام و اعتقادات خود خواهند داشت و نه فرصتی برای استفاده از ثروت اندوخته شده و همان‌گونه که می‌دانیم مهم‌ترین پاسداران این سلامت کسانی جز اعضای سازمان نظام پزشکی نیستند.
۲- این سازمان مهم‌ترین نهاد صنفی یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین اقشار اجتماع یعنی جامعه‌ی پزشکی و به‌خصوص پزشکان است. این قشر نه تن‌ها نقش اساسی در نظام سلامت کشور دارند بلکه به‌دلیل اعتبار اجتماعی و قدرت تاثیر گذاری بر مردم نیز از جایگاهی والا در اجتماع برخوردارند.
۳- سازمان نظام پزشکی به‌دلیل اختیاراتی که در تمامی حوزه‌‌های تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی امور سلامت دارد حداقل از نظر قانون از جایگاهی ممتاز برخوردار است.
اما این واقعیتی انکارناپذیر است که این سازمان بدلایل متعدد تاکنون نتوانسته است نقشی را که قانون برای وی درنظر گرفته به طور کامل بازی کند واین امر سبب شده که بسیاری از اعضای آن به توانایی این سازمان در تاثیرگذاری بر نظام سلامت کشور شک کنند.
البته با توجه به شرایط حاکم بر نظام سلامت کشور قضاوت این همکاران چندان نیز به دور از واقعیت نیست. همکاران ما در طی سال‌های گذشته دیده‌اند که هر از چند گاهی یکی از نهاد‌های دخیل در نظام سلامت طرحی غیرکارشناسانه و در بعضی موارد غیرقانونی را بر این نظام تحمیل نموده و سازمان نظام پزشکی نیز با اجرای آن مخالفت کرده است –البته در بسیاری موارد خیلی دیر و در خیلی موارد غیرفعال- ولی آن طرح به اجرا درآمده و تاثیرات مخرب خود را نیز پس از مدتی بروز داده است.
همکاران ما در چند سال گذشته دیده‌اند که چگونه اختیارات قانونی سازمان در مورد تعیین تعرفه‌ی خدمات در بخش خصوصی چگونه از سوی عالی‌ترین نهاد مجری قانون یعنی دولت نادیده گرفته شده است.
همکاران ما در این چند ساله دیده‌اند که چگونه علی‌رغم درآمد‌های سرشار نفتی کشور، درخواست‌های مسوولین نظام پزشکی در مورد افزایش سرانه‌ی درمان بی پاسخ مانده است.
همکاران ما شاهد بوده‌اند که سازمان نظام پزشکی در طی این سال‌ها علی‌رغم وظیفه‌ی قانونی خود در مورد اشتغال پزشکان عمومی و وضعیت نابه‌سامان حاکم بر زندگی شغلی آنان نتوانسته کاری درخور توجه برای آنان انجام دهد.
این‌‌ها و ده‌‌ها مورد دیگر که می‌توان در عملکرد‌ها و عمل ناکرده‌های سازمان در سال‌های اخیر یافت؛ خود می‌توانند دلایلی باشند برای قدم‌های لرزان اعضای نظام پزشکی به سوی صندوق انتخابات.
اما آیا تمام واقعیت همین است؟ به نظر من برای قضاوت در مورد سازمان و تصمیم‌گیری در مورد شرکت یا عدم شرکت در انتخابات باید از زوایای گوناگون به مساله نگریست:
۱- از زاویه‌ی اختیارات قانونی
در سال‌های اخیر در مورد اختیارات قانونی سازمان نظام پزشکی بسیار بحث شده است ولی آن‌چه تاکنون مورد مجادله بوده، بیشتر حول نقش این سازمان در تعیین تعرفه‌ی بخش خصوصی دور می‌زده است. درحالی‌که طبق قانون؛سازمان نظام پزشکی تقریباً در تمامی مواردی که به سلامتی و خدمات مربوط به آن ارتباط دارد دارای اختیارات و وظایفی است؛ از آموزش جامعه‌ی پزشکی گرفته تا نظارت بر شیوه‌ی درمان و رسیدگی به تخلفات پزشکی. اما متاسفانه بحث‌های چند ساله‌ی اخیر حول مساله‌ی تعرفه باعث شده که هم مسوولین سازمان در اکثر مواقع درگیراین مساله باشند و هم مسوولین و متولیان دولتی سلامت از امکانات بالقوه‌ی سازمان در سایر موارد غافل مانده و از آن برای اصلاح نظام سلامت استفاده نکنند. از این رو می‌توان گفت در صورت روی کرد مثبت به سازمان می‌توان برای آن نقش ارزنده‌ای در عرصه‌ی تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی نظام سلامت قایل بود. لذا شرکت گسترده‌ی همکاران در انتخابات می‌تواند پشتیبانی مردمی بیشتری برای استفاده از این اختیارات قانونی برای سازمان فراهم نماید.
۲- از زاویه‌ی     توانایی به کارگیری اختیارات قانونی: به نظر من چون بستر قانونی برای این امر مهیا است اگر سازمان بتواند از تمام توان و امکانات خود که همانا تشکیلات قانونی گسترده، ارتباط وسیع با جامعه‌ی پزشکی و اعتبار اجتماعی شایان توجه اعضای خود و امکاناتی که این اعتبار برای رایزنی با مقامات عالی رتبه‌ی کشور و همچنین نهاد‌های تاثیرگذار برای سازمان فراهم می کند، می‌توانند به طرق گوناگون–با تاثیرگذاری بر دولت وتهیه لوایح ؛ از طریق مجلس با ارایه‌ی طرح‌های مناسب و چه از طریق اعمال اختیارات قانونی خود در مورد نظارت برعرضه‌ی خدمات پزشکی –این توانایی را کسب کند مشروط بر آن‌که عزم این امر در مسوولین سازمان وجود داشته باشد برای استفاده‌ی از تمامی اختیارات و انجام وظایف سازمان برنامه‌ریزی مناسب صورت گیرد .
۳-از زاویه‌ی جایگاه سازمان در فعالیت صنفی و پی‌گیری مطالبات صنفی جامعه‌ی پزشکی.
سازمان نظام پزشکی در قانون موظف شده است به حفظ و حمایت از حقوق صنفی شاغلان حرف پزشکی.
اما به نظر من تاکید بر این وظیفه در قانون و نبود یا ناکارآمدی تشکل‌های موجود صنفی در جامعه‌ی پزشکی- که در واقع باید پیگیر اصلی مطالبات صنفی جامعه پزشکی باشند- سبب شده که انتظارات اعضای سازمان از آن؛ در مواردی اقداماتی فراتر از چهارچوب‌های باشد که قانون برای آن قایل شده است..
درست است که اعضای هیات مدیره نظام پزشکی در طی انتخاباتی تقریباً آزاد انتخاب می‌شوند اما باید به خاطر داشته باشیم که نظام پزشکی بیشتر نهادی که نقش مشورتی، نظارتی و اجرایی دارد و بخشی از وظایف حکومتی بدان منتقل شده است، پس از این سازمان نمی‌توان انتظار داشت که به‌عنوان یک سندیکا یا تشکل صنفی سخنگوی جامعه‌ی پزشکی ، رفتار کند. حال طبیعی است اگر بعضی از همکاران چنین انتظاری از نظام پزشکی داشته باشند آن انتظار برآورده نشود و قدم‌هایشان به سوی صندوق رای را با سست بردارند.
با توجه به مطالب بالا در انتخابات هم برای کسانی که می‌خواهند تاثیرات مطلوب خود را در نظام سلامت اعمال کنند و هم کسانی که معتقدند باید با ایجاد تغییرات در سازمان نظام پزشکی آن را در جایگاه واقعی خود نشان امری واجب می نماید.
و مسلماً شرکت آگاهانه در رای‌گیری ۲۷ دی ماه یکی از مهم‌ترین اقدامات قانونی تاثیرگذاری بدنه‌ی جامعه‌ی پزشکی بر سرنوشت شغلی خود خواهد بود.
و اما نکته آخر و آن‌چه تاکنون جای آن در انتخابات نظام پزشکی خالی بوده است: لزوم بیان دیدگاه‌های کاندیدا‌ها در مورد مسایل مهم نظام سلامت و ارایه‌ی راه‌کارهایی برای برون‌رفت از وضعیت موجود. نکته‌ی مهم آن است که کاندیدا‌های ما باید خود را موظف بدانند که در مورد مسایل گوناگون نظام سلامت به‌طور کلی و مسایل منطقه‌ای بیان دیدگاه داشته باشند تا رای‌دهندگان بتوانند آگاهانه‌تر رای دهند و همچنین مشخص شود که کاندیداهای مورد نظر چرا در انتخابات شرکت کرده‌اند.
دیگر آن زمانی که فقط برای استفاده از اعتبار حضور در هیات مدیره‌ی سازمان درانتخابات آن شرکت می‌کردند گذشته است؛ نظام پزشکی به افرادی مصصم برای ایجاد اصلاحات در نظام سلامت نیاز دارد.

دکتر مهران قسمتی‌زاده
رییس انجمن پزشکان عمومی لاهیجان، آستانه، سیاهکل و کیاشهر

به‌نقل از پیک نظام پزشکی رشت، شماره‌ی ۲۵، پاییز ۱۳۸۷