نظام ملی سلامت در ایران (۳)/ دکتر فروغ فریدونی

برنامه‌ی «مانا»
 از اساسی‌ترین معضلات نظام ارایه‌ی خدمات بهداشتی- درمانی، نبود مدل‌های استاندارد درمان سرپایی مناسب با شرایط کشور بوده و آموزش‌های موجود عمدتاً به آموزش بیمارستانی تکیه داشته‌اند. در طب سرپایی ویزیت همه‌جانبه‌ی بیمار در هر ملاقات صورت نمی‌گیرد و نتیجه‌ی این امر غفلت از مسایل شایعی است که کودک با آن مواجه است ولی به‌عنوان شکایت ابراز نمی‌شود. از سوی دیگر، علی‌رغم کنترل بیماری‌های اسهالی و درمان فوری عفونت‌های تنفسی به‌دنبال برنامه‌های بهداشتی، هنوز شایع‌ترین مراجعه‌ی کودکان زیر ۵ سال به پزشکان در کشور عفونت‌های تنفسی و بیماری‌های اسهالی است. بنابراین لزوم برنامه‌ای استاندارد در خصوص بیماری‌های شایع کودکان احساس ‌شد و استراتژی «مانا» تدوین و از سال ۸۲ در کشور اجرا گشت.
در برنامه‌ی «مانا» یا «مراقبت‌های ادغام یافته‌ی ناخوشی‌های اطفال» (Integrated management of child health: IMCH) از علایم و نشانه‌های بیماری برای انتخاب درمان‌های مناسب و موثر استفاده می‌شود. این روند شامل روش‌هایی برای ارزیابی نشانه‌های مربوط به بیماری، ارزیابی وضعیت و نحوه‌ی غذا خوردن کودک، واکسیناسیون، آموزش به والدین در خصوص نحوه‌ی مراقبت از کودک بیمار در منزل، مشاوره با والدین برای رفع مشکلات تغذیه‌ای کودکان و توصیه به والدین در مورد زمان مراجعه‌ی «مجدد» به پزشک است.
 در هنگام ارزیابی کودک ترکیبی از نشانه‌ها منجر به یک یا چند «طبقه‌بندی» به‌جای یک تشخیص می‌شود و «طبقه‌بندی» این امکان را به پزشک می‌دهد که تصمیم بگیرد آیا کودک فوراً به بیمارستان ارجاع شود یا می‌توان کودک را به‌طور سرپایی درمان کرد. درمان‌های لازم براساس طبقه‌بندی‌های انجام می‌شود و از «اقدامات بی‌ضرر خانگی» تا درمان‌های «دارویی» را شامل می‌گردد.

واحد مبارزه با بیماری‌ها
اهم فعالیت‌های این واحد عبارت است از: بیماریابی و کنترل بیماری‌های «واگیر» مانند سل، جذام، مالاریا، بروسلوز، هپاتیت، ایدز و بیماری‌های واگیری که توسط ایمن‌سازی کنترل شده‌اند مانند فلج اطفال، سرخک، سرخجه، سل و کزاز و… و البته توجه به عوارض ایمن‌سازی.
در مورد بیماری سل، به‌محض شناسایی بیمار مبتلا، برای بیمار پرونده‌ی درمان براساس برنامه‌ی کشوری ‘DOTS’ تشکیل و درمان لازم تحت نظارت مستقیم برای بیمار اجرا می‌شود و کلیه‌ی داروهای ضد سل هم به‌طور رایگان (البته نه یک‌جا) در اختیار بیمار قرار می‌گیرد.
کنترل و پیشگیری بیماری‌های عفونی خاصی که به‌صورت فصلی یا منطقه‌ای شیوع پیدا می‌کنند مانند آنفلوانزای پرندگان، آنفلوانزای خوکی، هپاتیت و بیماری‌های اسهالی نیز جزو حیطه‌ی وظایف این واحد است. همچنین کنترل بیماری‌های غیرواگیر که مهم‌تر از همه دیابت، فشار خون و بیماری‌های اعصاب و روان هستند، دارای برنامه‌های اجرایی خاص است.

واحدهای بهداشت محیط و بهداشت حرفه‌ای
رووس فعالیت‌های مربوط به این دو واحد در شماره‌ی پیش (وظایف مراکز بهداشتی- درمانی) توضیح داده شد که به‌دلیل تنوع وظایف واحدها، از ذکر جزییات بیشتر خودداری می‌شود.
 کلیه‌ی فعالیت‌های انجام شده در قالب فرم‌های استاندارد ثبت و برای بررسی‌های آماری و کسب اطلاعات بهداشتی و شناسایی نقاط ضعف و تدوین راهکارهای مداخله‌ای، نگهداری می‌شود و به مراکز بالاتر انعکاس می‌یابد.

منابع:
۱٫ پزشک و بیماری کم‌کاری مادرزادی تیروئید، نویسندگان: دکتر علیرضا دلاور و… زیر نظر دکتر محمدمهدی گویا، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معاونت سلامت، مرکز مدیریت بیماری‌ها
۲٫ درس‌نامه‌ی طب پیشگیری و پزشکی اجتماعی، مولف: ک. پارک، ترجمه: دکتر خسرو رفایی شیرپاک، ج ۱ تا ۴
۳٫ راهنمای تیم سلامت (خدمات سلامت خانواده و تغذیه)، گروه مولفین
۴٫ راهنمای تیم سلامت (خدمات گروه مبارزه با بیماری‌ها)، گروه مولفین
۵٫ راهنمای کشوری مبارزه با سل، مرکز مدیریت بیماری‌ها
۶٫ مجموعه‌ی آموزشی مراقبت‌های ادغام یافته‌ی کودک سالم، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دفتر سلامت خانواده و جمعیت، اداره‌ی سلامت کودکان
۷٫ مجموعه‌ی آموزشی مراقبت‌های ادغام یافته‌ی ناخوشی‌های اطفال (IMCH)، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دفتر سلامت خانواده و جمعیت، اداره‌ی سلامت کودکان
۸٫ سلامت مادران، مجموعه‌ی کتب آموزشی بهورزان، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دفتر سلامت خانواده و جمعیت، اداره‌ی سلامت مادران.

دکتر فروغ فریدونی 
نشانی: رشت، میدان شهید قلی‌پور، مرکز بهداشتی- درمانی ش ۱۱
تلفن: ۷۲۳۳۰۵۳